به گزارش خبرگزاری «حوزه» حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در دیدار برخی از نخبگان حوزه علمیه قم افزود: ما باید نوعی از "تحلیل تاریخ فقه" را شناسایی، تعریف و در پیش بگیریم که خروجی های آن دارای کارکرد در استنباط باشد، و فعلا چنین تحلیل تاریخی به غایت در قلت(بسیار اندک) است و باید کوشید به آن دست یافت.
*زوایای پرداختن به تاریخ تحلیلی فقه
وی ادامه داد: اگر بخواهیم برای فقه به صورت هدفمند و کارکردخواهانه، تاریخ را تحلیل کنیم، این اقدام را باید از زاویه های مختلف از جمله قرآن، حدیث و... به انجام برسانیم.
* تحلیل تاریخ از زاویه حدیث
وی خاطرنشان کرد: حدیث به دلیل قرارداشتن در جایگاه یک منبع غنی، سرنوشت ساز و پردامنه برای فقه، بررسی تاریخ فقه از زاویه آن و رصد تحولات رخ داده برای آن و تحلیل انعکاس این تحولات بر فقه، یک ضرورت بسیار جدی است.
وی گفت: ما با دو مقوله تاریخ حدیث و تاریخ فقه از زاویه حدیث مواجه هستیم که هر دو ضروری است و اولی ضرورت ویژه ای دارد.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به این که تبیین "استحکام ریشه ای و تاریخی حدیث" در گرو احیای علم تاریخ حدیث است، گفت:پرداختن به علم تاریخ حدیث در راس واجبات دانشی در حوزه قرار دارد و تاخیر در فعال سازی تاریخ حدیث خسارت بار است.
وی افزود: احیاء و ابراز جایگاه استوار، فخیم و منیع حدیث در گرو تحقیقی جامع و تحلیلی استوار نسبت به تاریخ آن است
* تحولات نه گانه برای حدیث در طول تاریخ
وی گفت: از ابتدای دوره غیبت تاکنون، حدیث نه مرحله مهم شامل تمحیص، تفقیه، تفریع، تقعید، تقلید، تقطیع، تجمیع، تنظیر و تحقیق را پشت سر گذاشته است.
این استاد حوزه افزود: تفقیه حدیث توسط محدثان و تفریع بر حدیث توسط شیخ طوسی و سید مرتضی و تقعید (قاعده سازی) بر پایه حدیث توسط عمدتا علامه حلی و تقلید از حدیث و تقطیع و تجمیع آن توسط اخباریان انجام گرفت.
*تفقیه حدیث دوره ای قابل مطالعه
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به مرحله دوم حدیث یعنی تفقیه گفت: در این دوره محدثان فقیه، حدیث را در لباس فقه مطرح، و خلا نبود مسائل فتوایی را از رهگذر تنسیق بین روایات و ارائه آن در لباس فقه، پر کردند.
وی افزود: به لحاظ آن که عصر این محدثان قریب به معصومان (ع) بوده، کار آنان (تفقیه حدیث) از طلایی ترین و قابل مطالعه ترین دوره های گذشته بر حدیث به شمار می رود و ایت الله بروجردی به آن عطف توجه اجتهادی ویژه کردند.
وی ادامه داد: به اعتقاد مرحوم آیت الله العظمی بروجردی تلاش محدثان بر اساس یک واقعیت بالیده در تاریخ شکل گرفته به گونه ای که نسل به نسل مجموعه ای از احادیث را دریافت و منتقل می کردند تا به امام معصوم(ع) می رسیدند از این رو شهرت و اجماع در آن مجموعه قابل اعتناء و اعتبار است.
*اخباریون و انجام سه عملیات بر روی حدیث
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به این که سه مرحله از مراحل گذشته بر حدیث در دوره اخباریان و توسط آنان انجام گرفت، گفت:این سه عملیات به جایگاه پرقابلیت حدیث آسیب وارد آورد.
وی افزود: یکی از این سه، طرح "تقلید از حدیث بجای تقلید از مجتهد" بود که در عمل ناکارامدی آن آشکار گردید و بجای فهم اجتهادی منضبط، سلایق خشک و مبتنی بر نگاه های تنگ اخباریان را حاکم بر فقه کرد.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به تقطیع حدیث، به عنوان دومین عمل اخباریان در قبال حدیث، گفت: تقطیع احادیث را برخی از اخباریان انجام دادند که نتیجه آن این بود که حدیث را از فرصت طلایی برخورداری از برخی از قرائن داخلی دور کردند.
وی گفت: سومین کار اخباریان در قبال حدیث، عملیات "تجمیع حدیث با رویکرد بی اعتناء به تمحیص آن" بود که نوعی فرهنگ سازی ها و رویه سازی های اجتماعی برهم زننده منطق اهل بیت (ع) را در جامعه پدید آورد و بخشی از فرصت های قدرتمند حدیث را برای هماوردی فکری تضعیف کرد.
حجت الاسلام والمسلمین مبلغی با اشاره به این که بعد از اخباریان، مجتهدان تنها مشکل تقلید از حدیث را آن هم در فقه از بین بردند، گفت: باید اذعان کرد همچنان رسوبات تقطیع و نیز "تجمیع بی اعتنا به تمحیص" و نیز مشکل تقلید از حدیث (و نه اجتهاد از آن و برپایه آن) در فضای غیر فقه تا حدودی بجای خود باقی است.
